Ülkemizde hemen herkes hayatlarının bir döneminde gayrimenkul satışı ve kiralama konusunda aracı-komisyoncu olmuştur.Ekseriyeti ise yaptığı asli işinin yanında ek kazanç sağlamak maksadıyla gayrimenkul ticaretine kayıt dışı devam etmektedir.Gayrimenkul ticareti ile iştigal eden tacirlerin büyük kısmının ise bu işin eğitimini almadan,mesleki yeterliliği olmadan alaylı olarak bu işi icra etmektedir.05.06.2018 tarihinde çıkarılan Taşınmaz Ticareti Hakkında Yönetmelik ile gayrimenkul ticareti belli usul ve esaslara bağlanmıştır.Bu yönetmelikle,taşınmaz ticaretini yapabilecek kişiler,alınması gereken yetki belgesi ve mesleki yeterlilik belgesi,işletmelerde aranan şartlar,uyulması gereken ilke ve kurallar belirlenmiştir.
Taşınmaz ticaretiyle iştigal edebilecek kişiler ve yetki belgesi
(1) Taşınmaz ticareti, işletmesi adına yetki belgesi alan tacirler veya esnaf ve sanatkârlar tarafından yapılır.
(2) Yetki belgesi, işletmenin bulunduğu yerdeki il müdürlüğü tarafından Bilgi Sistemi üzerinden verilir, yenilenir, askıya alınır ve iptal edilir.
(3) Yetki belgesi, her bir işletme için ayrı ayrı düzenlenir ve devredilemez. Bir işletmede birden fazla tacir veya esnaf ve sanatkârın taşınmaz ticareti faaliyetinde bulunması durumunda işletme adına yalnızca bir yetki belgesi düzenlenir.
(4) Yetki belgesinin geçerlilik süresi beş yıldır.
(5) Yetki belgesi işletmenin herkes tarafından kolaylıkla görülebilen bir yerine asılır.
Yetki belgesi verilmesinde aranan şartlar
1) Meslek odasına kayıtlı olunması,
2) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olunması,
Gerçek kişi tacirler ile esnaf ve sanatkârların kendilerinin, ticaret şirketleri ile diğer tüzel kişi tacirlerin bu alandaki faaliyetlerini yürütmek için görevlendirdikleri ve yetkilendirdikleri temsile yetkili kişilerinin, şubelerde ise şube müdürünün;
1) On sekiz yaşını doldurmuş olması,
2) En az lise mezunu olması,
3) İflas etmemiş veya iflas etmiş olsa bile 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre itibarının yerine gelmiş olması,
4) Konkordato ilan etmemiş olması,
5) Kasten işlenen bir suçtan dolayı veya affa uğramış olsalar dahi devletin güvenliğine,anayasal düzene,rüşvet,sahtecilik,yüz kızartıcı suç vb.suçlardan hüküm giymemiş olmak.
6) Gerçek kişi tacirler ile esnaf ve sanatkârların kendilerinin, ticaret şirketleri ile diğer tüzel kişi tacirlerin temsile yetkili kişilerinden en az birinin, şubelerde ise şube müdürünün sorumlu emlak danışmanı (Seviye 5) ulusal yeterliliğine dayalı mesleki yeterlilik belgesine sahip olması gerekir.
Mesleki yeterlilik belgesi
(1) İşletmede pazarlama ve satış personeli olarak çalıştırılan kişilerin sorumlu emlak danışmanı (Seviye 5) veya emlak danışmanı (Seviye 4) ulusal yeterliliklerine dayalı mesleki yeterlilik belgelerinden birine sahip olması gerekir.
(2) 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilen kişiler ile işletmede pazarlama ve satış personeli olarak çalıştırılan kişilerin ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarının taşınmaz ticareti ile ilgili alanlarından veya bunlara denkliği kabul edilen yurt dışındaki öğretim kurumlarından mezun olmaları durumunda mesleki yeterlilik belgesi şartı aranmaz.
(3) Bakanlık, yetki belgesine sahip işletmelerce çalıştırılması gereken mesleki yeterlilik belgesine sahip asgari personel sayısını belirlemeye yetkilidir.
(4) Mesleki yeterlilik belgesine ilişkin diğer hususlarda 5544 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatındaki hükümler uygulanır.
İşletmelerde aranan şartlar
1) 3/7/2017 tarihli ve 30113 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine göre belirlenen bağımsız bölüm niteliğinde ve net alanının en az otuz metrekare olması.
2) İçinde idari büro ve kabul yeri ile 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (l) bendinde belirtilen dosyalama işleminin fiziksel olarak yapılması durumunda arşiv bölümü bulunması.
3) Hizmetin düzenli, sistemli ve hızlı bir şekilde verilmesini sağlayacak miktar ve özellikte masa, dolap, koltuk ve benzeri malzeme ile bilgisayar, internet, telefon, tarayıcı ve faks gibi teknik donanıma sahip olması.
Hizmet bedeli
(1) Alım satım işlemlerinde hizmet bedeli oranı, alım satıma aracılık sözleşmesinde yer alan satış bedelinin katma değer vergisi hariç yüzde dördünden fazla olamaz.
(2) Kiralama işlemlerinde hizmet bedeli, kiralamaya aracılık sözleşmesinde yer alan kira bedelinin katma değer vergisi hariç bir aylık tutarından fazla olamaz.
(3) İşletme, taşınmaz alım satımının tapu siciline tesciliyle veya iş sahibi ile kiracı arasındaki kira sözleşmesinin kurulmasıyla hizmet bedeline hak kazanır. Alım satım ve kiralama dışındaki hizmetlerde hizmet bedeli hakkı ilgili sözleşmenin kurulmasıyla doğar.
(4) Hizmet bedeli, iş sahibi ile alıcı veya kiracı arasında aksi yazılı olarak kararlaştırılmadıkça eşit olarak paylaştırılır.
(5) 18 inci madde çerçevesinde yürütülen ortak çalışma sonucunda hak kazanılan hizmet bedeli, alım satıma aracılık sözleşmesi veya kiralamaya aracılık sözleşmesinde yetkilisinin imzası bulunan işletmeye ödenir ve hizmet ortaklığı sözleşmesinde belirtilen usulde paylaşılır. Bu sözleşmede hizmet bedelinin paylaşımı hususunda hüküm bulunmaması halinde bu bedel taraflar arasında eşit olarak paylaşılır.
(6) Taşınmazın yetkilendirme sözleşmesinin süresi içinde, taşınmaz gösterme belgesini düzenleyen işletme bertaraf edilerek doğrudan iş sahibinden satın alınması veya kiralanması durumunda işletme hizmet bedeline hak kazanır.
(7) Yetki belgesi iptal edilen işletmenin, iptal tarihi itibarıyla geçerli olan yetkilendirme sözleşmeleri feshedilmiş sayılır. İşletme, sözleşmenin feshedilmiş sayılmasından önce vermiş olduğu hizmetler için hizmet bedeline hak kazanır.
Öteden beri taşınmaz ticaretiyle iştigal eden tacirler faaliyetlerine devam edebilmeleri için yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 18 ay içinde aranan şartları yerine getirerek yetki belgesi alması gerekir. Aksi halde bu şartları yerine getirmeyen tacir ve esnaf ve sanatkârlar hakkında 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 18.maddesinin 1.fıkrasının (ğ) bendine göre 3.000,00 TL idari para cezası uygulanacaktır.
Ancak hali hazırda faaliyette bulundukları işletmenin adresini değiştirmedikleri sürece işyerinin taşıması gereken şartlar,vergi kaydı bulunan ve meslek odasına kayıtlı tacirlerden lise mezunu olma şartı,halk eğitim merkezleri ve milli eğitim bakanlığınca yetkilendirilen meslek odalarından taşınmaz ticareti ile ilgili sertifika almış olanlardan mesleki yeterlilik belgesi şartı aranmaz.
Mali Müşavir Ümit EROL
